Trąbka słuchowa, nazywana również trąbką lub przewodem Eustachiusza, jest naturalnym połączeniem jamy bębenkowej z częścią nosową gardła. Człowiek posiada dwa takie przewody – osobny dla każdego ucha. Przez większą część dnia trąbka słuchowa pozostaje zamknięta, otwierając się chwilowo w sytuacjach takich jak ziewanie i połykanie. Pozwala ona w ten sposób na dostosowanie ciśnienia powietrza panującego w uchu środkowym do aktualnych warunków ciśnienia w naszym otoczeniu. Pełni również rolę drogi oczyszczania ucha środkowego z powstających w jego obrębie wydzielin. Na co dzień jej działanie umyka naszej uwadze, jednak w sytuacjach nagłych i dużych zmian ciśnienia, takich jak podróż samolotem czy pokonywanie dużych wzniesień samochodem, możemy odczuwać jej wzmożoną pracę.
Nieżyt trąbki słuchowej zachodzi wtedy, gdy na skutek działania różnych czynników wyścielająca jej wnętrze błona śluzowa ulega obrzękowi, utrudniając jej swobodne otwieranie. Początkowo stan ten może nie dawać żadnych objawów. Z czasem jednak występuje uczucie pełności i ucisku w uchu, niekiedy również niewielki ból. Jeśli nie dojdzie do udrożnienia trąbki, powstające w uchu środkowym podciśnienie powoduje gromadzenie się płynu w jamie bębenkowej, nazywanego wysiękiem. Pojawia się: niedosłuch, niekiedy trzaski podczas przełykania, szum w uchu. Niektórzy pacjenci zgłaszają również uczucie przelewania się płynu w uchu. Bardzo rzadko pojawiają się zawroty głowy.
Ostry nieżyt trąbki słuchowej pojawia się najczęściej jako wynik infekcji wirusowej górnych dróg oddechowych. Katar, zalegająca wydzielina w nosie i nasilona reakcja zapalna powodują szerzenie się obrzęku śluzówki górnych dróg oddechowych, doprowadzając do nieżytu trąbki słuchowej. Pierwsze jego objawy mogą pojawić się w trakcie ostrej fazy infekcji lub niedługo po jej ustąpieniu. Sporadycznie zdarza się również po kąpieli w basenie.
Jest wiele czynników predysponujących do nieżytu trąbki słuchowej. Najbardziej podatne na zachorowanie są dzieci, z uwagi na budowę anatomiczną trąbki Eustachiusza w wieku dziecięcym oraz częste infekcje górnych dróg oddechowych. Do najczęściej wymienianych czynników sprzyjających ostremu nieżytowi trąbki słuchowej należą: przerost migdałka gardłowego, alergia, przerost małżowin nosowych (szczególnie w ich tylnych odcinkach), skrzywienia przegrody nosa, przewlekłe stany zapalne zatok przynosowych i polipy nosa, rozszczep podniebienia miękkiego, zmiany rozrostowe w obrębie części nosowej gardła.
Rozpoznanie ostrego nieżytu trąbki słuchowej w większości przypadków jest możliwe na podstawie badania laryngologicznego. W niektórych przypadkach pomocne są dodatkowe badania audiometryczne. W leczeniu stosuje się głównie środki przeciwzapalne i przeciwobrzękowe, jak również specjalne ćwiczenia mające poprawić przewietrzanie jamy bębenkowej. Zapobieganie nawrotom obejmuje przede wszystkim eliminację czynników predysponujących, jak również zmianę niekorzystnych nawyków.
Niestety, początkowe objawy ostrego nieżytu trąbki słuchowej bywają często lekceważone. Prowadzi to do rozwoju poważnych następstw, takich jak: ostre ropne zapalenie ucha środkowego, przewlekłe wysiękowe zapalenie ucha środkowego czy tympanoskleroza. Niewłaściwe lub zbyt późno podjęte leczenie nie gwarantuje w tych przypadkach powrotu do prawidłowego słyszenia. Konsekwencją nieleczonych zmian może być trwały niedosłuch, nierzadko znacznego stopnia.
Wczesne zgłoszenie się do laryngologa pozwala na szybkie i skuteczne leczenie, eliminując ryzyko rozwoju poważnych stanów i ich nieodwracalnych następstw z trwałym ubytkiem słuchu włącznie.
Autor: lek. med. Błażej Grześkowiak
