Wśród trosk będących udziałem człowieka, od dawna poczesne miejsce zajmuje utrzymanie stałego źródła dochodu. Pomimo zróżnicowania ludzi pod względem wykształcenia, czy pochodzenia – praca stanowi jedną z ważniejszych wartości życiowych. Nie dziwi zatem, że jej utrata jest źródłem silnego stresu. W rankingu 43 stresujących wydarzeń życiowych opracowanym przez psychiatrów Holmesa i Rahe’a, utrata pracy zajmuje wysokie - ósme miejsce. Oznacza to, że należy do grupy wydarzeń wymagających dużego wysiłku od osoby pragnącej sobie z nimi poradzić.
Tak wysokie miejsce w rankingu jest spowodowane tym, że znaczenie pracy w naszym życiu wykracza daleko poza sferę finansową. Praca jest oczywiście podstawowym źródłem dochodu naszego i naszej rodziny. Co jednak za tym idzie, posiadanie pracy sprawia, że postrzegamy siebie jako osoby zdolne zapewnić sobie i naszym bliskim bezpieczeństwo materialne. To z kolei korzystnie wpływa na poczucie kontroli nad własnym życiem. Praca jest też źródłem poczucia tożsamości. Na pytanie „kim jesteś?” odpowiadamy często, używając nazwy miejsca i stanowiska pracy. Praca porządkuje nasze życie, nadając mu określony rytm. Jest też okazją do „wyjścia” z czterech ścian naszego domu i spotkania innych ludzi. Praca może być wreszcie miejscem, w którym realizujemy swoje ambicje. Wyniki, jakie tu osiągamy kształtują naszą samoocenę.
JAK ZATEM REAGUJEMY NA UTRATĘ PRACY?
Dla osób, które dopiero wchodzą na rynek pracy, jej utrata może prowadzić do poczucia braku perspektyw, obniżenia szans rozwoju zawodowego. Jest to okres, w którym nasza samoocena jako pracownika dopiero się kształtuje, zatem utrata pracy rodzi naturalne wątpliwości we własne umiejętności. Młode osoby, które znalazły się w tej sytuacji często korzystają ze wsparcia rodziny. Część z nich może spostrzegać to w kategoriach nieudanej próby „odcięcia pępowiny”, co wywołuje frustrację i poczucie porażki.
W przypadku starszych osób, często posiadających już swoje rodziny, utrata pracy godzi w poczucie bezpieczeństwa, często wiąże się bowiem ze znaczącym obniżeniem standardu życia. W dobie, kiedy stereotypowym ideałem pracownika jest osoba młoda, energiczna, wielozadaniowa i elastyczna, utrata pracy przez osoby starsze często wywołuje u nich poczucie braku perspektyw na powrót do aktywności zawodowej.
RADZENIE SOBIE Z UTRATĄ PRACY
Utrata pracy to kryzys. Kryzys jest zagrożeniem, ale też szansą na rozwój. W tym kontekście decydujący może być sposób, w jaki radzimy sobie z omawianą sytuacją.
Okres bezpośrednio po utracie pracy jest często wypełniony nadzieją na szybkie znalezienie kolejnej, i co za tym idzie, intensywnymi jej poszukiwaniami. Trudniejszy moment przychodzi po upływie pewnego czasu bezskutecznych poszukiwań. To, czego nie warto wówczas robić, to ulegać pokusie bierności. Z pewnością nie pomoże też obwinianie siebie i innych, a także godziny spędzone na martwieniu się. Pamiętajmy – jest znaczna różnica pomiędzy martwieniem się, a zastanawianiem się nad rozwiązywaniem problemów. Pierwsze polega na bezskutecznym wyobrażaniu sobie możliwych negatywnych scenariuszy, drugie – na poszukiwaniu możliwości działania.
Trwające przez jakiś czas trudności ze znalezieniem pracy są okazją do zrobienia „kroku wstecz” i zastanowienia się nad kilkoma rzeczami:
1) Warto pomyśleć o tym, jak widzimy siebie na rynku pracy. Pamiętajmy , że dobrze jest dostosować swoje oczekiwania do aktualnych możliwości. To, że obecnie te drugie kształtują się tak, a nie inaczej nie oznacza, że za pół roku sytuacja się nie zmieni.
2) Ułóżmy plan działania. Zastanówmy się, co w naszych dotychczasowych staraniach wymaga korekty, co można zrobić inaczej.
3) Potraktujmy trudności jako wyzwanie, a nie stratę. Nawet wykonywanie przez jakiś czas pracy poniżej naszych aspiracji i możliwości, może okazać się cennym doświadczeniem na przyszłość.
Pamiętajmy też, że w naszych trudnościach nie jesteśmy sami. Nie bójmy się skorzystać z pomocy i pomysłów rodziny, przyjaciół, czy profesjonalnych doradców zawodowych. Jeżeli natomiast czujemy, że ogarnia nas bezradność, poczucie winy, lub z różnych powodów mamy problem z odnalezieniem się w nowej sytuacji, warto rozważyć skorzystanie z pomocy psychologicznej.
Powtórzmy to jeszcze raz – UTRATA PRACY RZADKO JEST PRZYJEMNA, ALE NIE JEST KATASTROFĄ. Może być za to szansą na rozwój w kierunkach, o które nawet siebie nie podejrzewamy.
W trakcie pisania artykułu autor korzystał z pracy A. Suchańskiej i A. Świdkiewicz „Psychospołeczne determinanty reakcji na utratę pracy” z czasopisma: Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 2004.
Autor: dr n. med. Marcin Jaracz
